Omówienie komunikatu lawinowego. Rodzaje i stopnie zagrożenia lawinowego.
Planowanie wycieczki – komunikat lawinowy
Wybierając się na tatrzański szlak zimą, należy bezwzględnie zapoznać się z komunikatem lawinowym. Nie należy go wprawdzie traktować jak wyroczni, ponieważ komunikat informuje o zagrożeniu potencjalnym i określa jego stopień na całym obszarze, którego dotyczy, a zatem nie uwzględnia zagrożeń lokalnych, niemniej daje on ogólny obraz tego, czego można się spodziewać na szlaku i stanowi podstawę szacowania ryzyka planowanej wycieczki.
Komunikaty dla Tatr po stronie polskiej i słowackiej ogłaszane są wieczorem (z reguły ok. 17-18) i obowiązują w ciągu kolejnych 24 godzin. Z uwagi na występowanie czynników mogących mieć wpływ na zmianę warunków w ciągu dnia (np. temperatura), w komunikacie znajduje się informacja o sytuacji przed południem i po południu. Należy na to zwrócić szczególną uwagę w przypadku, gdy zagrożenie wzrasta, ponieważ trasa, która była bezpieczna rano, może stać się bardzo niebezpieczna, gdy będziemy nią wracać w późniejszych godzinach.
Dla polskiej części Tatr komunikaty ogłaszane są na stronie lawiny.topr.pl, dla słowackiej – laviny.sk. Nie zawsze są one identyczne, ponieważ przeważająca część stoków na tych dwóch obszarach ma inne wystawy i podlega innym czynnikom atmosferycznym. Oba komunikaty ogłaszane są w międzynarodowe skali EAWS i są do siebie dość podobne.
Pierwszą rzeczą, na którą należy zwrócić w komunikacie, jest prognozowany stopień zagrożenia. W skali EAWS wyróżnia się pięć stopni. Oto ich charakterystyka:
Zagrożenie lawinowe | Stabilność pokrywy śnieżnej | Prawdopodobieństwo samoistnego wyzwolenia lawiny | Prawdopodobieństwo mechanicznego wyzwolenia lawiny | Zalecenia dla ruchu osób |
I – MAŁE | NA OGÓŁ BEZPIECZNA | Możliwe samorzutne zejście lawin małych rozmiarów w postaci tzw. zsuwów, szczególnie przy śniegach mokrych | Mechaniczne wyzwolenie lawiny możliwe na ekstremalnie stromych stokach ≥ 40 stopni, tylko przy bardzo dużym dodatkowym obciążeniu | Na ogół dogodne warunki dla działalności górskiej. Bardzo strome i ekstremalnie strome stoki ≥ 40 stopni, a zwłaszcza żleby, depresje i rozległe pola śnieżne, szczególnie w pobliżu grani należy przechodzić (przejeżdżać) pojedynczo. Unikać miejsc z nawianym śniegiem (tzw. poduchami śnieżnymi), zwłaszcza nekstremalnie stromych stokach ≥ 40o, w żlebach, depresjach i rozległych polach śnieżnych |
II – UMIARKOWANE | SYTUACJA NIEBEZPIECZNA | Możliwe jest samorzutne schodzenie pojedynczych lawin małych rozmiarów | Mechaniczne wyzwolenie lawiny jest możliwe przede wszystkim na bardzo stromych stokach (35-40 st) przy dużym obciążeniu dodatkowym**. Na nieóktórych ekstremalnie stromych stokach ≥ 40 st. o niekorzystnych wystawach*, możliwe jest wyzwolenie lawiny średnich rozmiarów już przy małym dodatkowym obciążeniu np. przez pojedynczego człowieka. | Częściowo niekorzystne warunki dla działalności górskiej. Zaleca się rezygnację z poruszania się pod i po stokach o nastromieniu ≥ 40 st. w szczególności po stronie zawietrznej i o niekorzystnych wystawach*, oraz zacienionych formacji w pobliżu grani. Uważać na nagromadzony na twardym podłożu przewiany śnieg. Po stokach stromych (30-35 st.) i bardzo stromych (35-40 stopni), poruszać się ostrożnie i pojedynczo z zachowaniem bezpiecznych odległości (min. 10 m) Unikać żlebów, depresji i rozległych pól śnieżnych Bezpieczne poruszanie się wymaga umiejętności samodzielnej oceny zagrożenia lawinowego w tereniei ostrożnego wyboru trasy. |
III – ZNACZNE | SYTUACJA KRYTYCZNA! | Możliwe jest częste, samorzutne schodzenie średnich bądź pojedynczych dużych lawin, czasami osiągających nawet | Mechaniczne wyzwolenie lawiny jest możliwe przede wszystkim na stromych stokach (30-35 st.) już przy małym obciążeniu dodatkowym**. Na niektórych bardzo stromych stokach (35-40 st.) możliwe jest wyzwolenie lawiny średnich rozmiarów już przy małym dodatkowym obciążeniu np. przez pojedynczego człowieka z dużej odległości. | Warunki w znacznej mierze niekorzystne. Zaleca się rezygnację z poruszania się pod i po stokach o nastromieniu 35 stopni i więcej. Po stokach stromych (30-35 stopni) poruszać się ostrożnie i pojedynczo z zachowaniem bezpiecznych,dużych odległości (min.15- 20 m.). Zdecydowanie unikać żlebów, depresji i rozległych pól śnieżnych. Bezpieczne poruszanie się wymaga dużego doświadczenia i umiejętności samodzielnej oceny zagrożenia lawinowego w terenie. Mniej doświadczonym zaleca się wyjścia tylko pod opieką profesjonalnego przewodnika, lub rezygnację z wyjścia w teren wysokogórski, ponad naturalną górną granicę lasu |
IV – DUŻE | SYTUACJA SKRAJNIE KRYTYCZNA! | Możliwe jest samorzutne schodzenie dużych lawin, zagrażających miejscom zazwyczaj bezpiecznym, często osiągając przeciwstoki | Mechaniczne wyzwolenie lawiny jest bardzo prawdopodobne już na umiarkowanie stromych stokach ≤ 30 st. przy małym dodatkowym obciążeniu np. przez pojedynczego człowieka z bardzo dużej odległości. | Warunki zdecydowanie niekorzystne.. Zaleca się zaniechania wszelkich wyjść w teren wysokogórski, oraz rezygnację z poruszania się w partiach niższych – pod i po stokach o nastromieniu 30 stopni i więcej. |
V- BARDZO DUŻE | SYTUACJA KATASTROFALNA! | Należy spodziewać się samorzutnego schodzenia wieludużych lawin także w terenie umiarkowanie stromym ≤ 30 stopni. Zagrożenie obejmuje już całe doliny, aż do ich ujścia. | Poruszanie się w terenie jest zazwyczaj niemożliwe. |
UWAGA!!! za szczególnie niebezpieczne należy zawsze uważać stoki o wystawie północno-wschodniej, północnej i północno-zachodniej. Czynnikiem radykalnie zwiększającym zagrożenie lawinowe jest silny wiatr w połączeniu z opadem śniegu, należy śledzić kierunek wiatru i miejsca odkładania śniegu w terenie.
** obciążenie dodatkowe:
– bardzo duże – np. duża grupa piechurów (np. 4 osoby i więcej), lub grupa dynamicznie zjeżdżających narciarzy, lub snowboardzistów (a zwłaszcza ich upadki), bez zachowania należytych odstępów.
– duże – np. mała grupa turystów (np. 2-4 osoby) podchodzących na nartach bez zachowania należytych odstępów, lub upadający pojedynczy narciarz, lub pojedynczy piechur
– małe – np. samotny turysta podchodzący na nartach,
lub pojedynczy narciarz zjeżdżający łagodnymi, długimi łukami – bez upadku
*** stromizna stoków;
– umiarkowanie strome ≤ 30 stopni
– strome 30-35 stopni
– bardzo strome 35-40 stopni
– ekstremalnie strome ≥ 40o stopni
W komunikacie, oprócz stopnia zagrożenia lawinowego, znajdują się także informacje o problemach lawinowych, które mają na niego wpływ, oraz warunkach na poszczególnych wystawach stoków, a także przypomnienie sytuacji lawinowej w dniach poprzedzających komunikat wraz z prognozą na kolejny dzień (przy planowaniu wycieczki z wyprzedzeniem, należy pamiętać o tym, że prognozy te często się nie sprawdzają).
Problemy lawinowe:
Świeży śnieg
Deski śnieżne utworzone przez wiatr
Mokry śnieg
Słabe warstwy w starej pokrywie śnieżnej
Ślizgający się śnieg
Zjawisko polega na ślizganiu się całej pokrywy śnieżnej po gładkim podłożu, jak na przykład trawiaste zbocza, bądź gładkie powierzchnie skalne. Problem najczęściej występuje przy grubej pokrywie śnieżnej, w której nie ma słabych warstw lub jest ich niewiele.
Szczegółowe omówienie problemów lawinowych znajduje się w oficjalnym pdf-ie EAWS
Wystawa stoków:
Kolorem białym oznaczone są wystawy stoków mniej narażonych, kolorem szarym – wystawy, na których zagrożenie jest duże.
Na zakończenie uwaga o praktycznym wykorzystaniu komunikatu lawinowego: większość osób wychodzi z założenia, że przy pierwszym stopniu zagrożenia jest bezpiecznie, a przy trzecim nie należy wychodzić powyżej schronisk. W rzeczywistości jest to znacznie bardziej skomplikowane, a niektóre szlaki mogą być przy lawinowej „jedynce” bardziej niebezpieczne niż inne przy „trójce”. Wynika to m.in. z ukształtowania terenu, nachylenia stoków i zagrożeń lokalnych. Należy pamiętać, że tylko wiedza o tym, jak wygląda szlak i czego można się na nim spodziewać, daje w połączeniu ze znajomością poziomu zagrożenia lawinowego dobrą podbudowę do planowania bezpiecznej wycieczki. (O tym, jak w praktyce wykorzystać komunikat lawinowy do szacowania dopuszczalnego ryzyka podczas wyjścia w góry przeczytasz tutaj).