Informacja o sposobie szacowania ryzyka lawinowego podczas zimowych wycieczek w Tatry.
Lawiny – szacowanie ryzyka
Każdy, kto wybiera się w Tatry zimą wie, że jak ważne jest dostosowanie trasy planowanej wycieczki do aktualnego zagrożenia lawinowego. Często, patrząc na komunikat lawinowy, stajemy przed dylematem czy w ogóle jechać w góry, a jeśli tak, to na którym ze szlaków będziemy w miarę bezpieczni. Osoby z dużym doświadczeniem z reguły nie mają problemu z prawidłowym oszacowaniem ryzyka i wyborem optymalnego wariantu, jednak nie jest to proste dla tych, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z zimową turystyką tatrzańską.
Poniżej przedstawię jeden ze sposobów szacowania ryzyka podczas zimowych wycieczek w Tatrach. Pomysł nie jest mój – w internecie natknąłem się na metodę wyliczania dopuszczalnego ryzyka w oparciu o potencjalne zagrożenia lawinowe i współczynniki redukcyjne autorstwa Wernera Muntera. Po zapoznaniu się z nią postanowiłem nadać jej bardziej praktycznego wymiaru (wg wyliczeń, które zaproponował Munter kryterium dopuszczalnego ryzyka, błędnie spełnia np. poruszanie się przy III stopniu zagrożenia lawinowego, w terenie bardzo stromym, przez małą grupę osób, na stokach niemających wystawy północnej). W tym celu zmieniłem parametry metody i dokonałem jej uproszczenia.
Prezentowany przeze mnie sposób szacowania ryzyka zawiera dwie, a nie jak u Muntera trzy, grupy współczynników redukcyjnych. Są to: stromizna stoku i obciążenie dodatkowe. Został pomyślany tak, żeby granicę dopuszczalnego ryzyka określało zdefiniowane dla danego stopnia zagrożenia, prawdopodobieństwo mechanicznego wyzwolenia lawiny. Oznacza to, że jeśli np. dla stopnia pierwszego możliwe jest wyzwolenie lawiny na stokach ekstremalnie stromych, przy bardzo dużym obciążeniu, to zastosowanie obu tych współczynników musi wskazywać, że ryzyko jest zbyt duże.
W celu wyliczenia dopuszczalnego ryzyka należy podstawić do wzoru następujące liczby:
Potencjalne zagrożenie lawinowe:
Pierwszy stopień zagrożenia lawinowego – 2
Drugi stopień zagrożenia lawinowego – 4
Trzeci stopień zagrożenia lawinowego – 6
Czwarty stopień zagrożenia lawinowego –7
Stromizna stoku:
Stoki umiarkowanie strome – do 30° – 4
Stoki strome – od 30 do 35° – 3
Stoki bardzo strome – od 35 do 40° – 2
Stoki ekstremalnie strome – od 40° – 1
Obciążenie dodatkowe:
Obciążenie małe* – 3
Obciążenie duże** – 2
Obciążenie bardzo duże*** – 1
*Obciążenie małe np.:
a) samotny turysta podchodzący na nartach
b) pojedynczy narciarz zjeżdżający łagodnymi, długimi łukami – bez upadku
**Obciążenie duże np.:
a) mała grupa turystów (2-4 osoby), podchodzące na nartach bez zachowania należytych odstępów
b) upadający pojedynczy narciarz
c) pojedynczy piechur
***Obciążenie bardzo duże np.:
a) duża grupa piechurów (np. 4 osoby i więcej)
b) grupa dynamicznie zjeżdżających narciarzy lub snowboardzistów (a zwłaszcza ich upadki), bez należytych odstępów
Model nie zawiera innych współczynników, które mogą wpływać na zmniejszenie ryzyka, takich jak np. rodzaj terenu, wystawa i wielkość stoku. Nic nie stoi na przeszkodzie, by dodawać je wraz ze wzrostem doświadczenia, przypisując każdemu wartość 1. Na początku przygody z turystyką zimową, proponuję jednak ograniczyć się do stromizn i dodatkowego obciążenia. Przypominam także o tym, że mówimy tu o szacowaniu dopuszczalnego ryzyka, a nie o gwarancji bezpieczeństwa – wszystko co dotyczy lawin, opiera się bowiem na prawdopodobieństwie.
Pozostaje jeszcze kwestia prawidłowego określania nachylenia stoku. Można posłużyć się metodą jego precyzyjnego ustalania w terenie, można też skorzystać z doskonałego narzędzia, jaki zostało udostępnione na stronie tatramap.eu – autor przygotował tam trójwymiarową mapę Tatr, na której każdy stok zaznaczony jest kolorem odpowiadającym konkretnemu stopniowi nastromienia.
